Wiktionary:Жапон тилинин 1000 негизги сөзү

This appendix is a specific list of one thousand basic words. It is not a general vocabulary. It is not a frequency list (which is here), and it is not yet 1000 words. It's a subjective list made by users like you, and it's not finished, so if you know any words that belong on here, be bold and add them.

All words on this list should be in Category:1000 Japanese basic words.

Зат атоочтор

Адамдар

にんげん、人間 – киши (ningen)
じんるい、人類 – адамзат (jinrui)
ひと、人 – киши (hito)
おとこ、男 – эркек (otoko)
おとこのひと、男の人 – эркек (otokonohito)
おとこのこ、男の子 – бала (otokonoko)
おんな、女 – аял (onna)
おんなのひと、女の人 – аял (onnanohito)
おんなのこ、女の子 – кыз (onnanoko)
あかちゃん、赤ちゃん – бөбөк, ымыркай (akachan)
わかもの、若者 – жаш киши (wakamono)
わたし、私 – мен (watashi)
わたくし、私 – мен (watakushi [most formal])
ぼく、僕 – мен (boku, көбүнчө эркектер колдонот)
おれ、俺 – мен (ore, көбүнчө эркектер колдонот [informal])
あたし、私 – мен (atashi, көбүнчө аялдар колдонот [softer sounding])
しょうじょ、少女 – кичинекей кыз (shoujo)
しょうねん、少年 – кичинекей бала (shounen)

Кесиптер

いしゃ、医者 – врач, доктор (isha)
かんごし、看護師 – медайым, медмырза (kangoshi)
かんごふ、看護婦 – медайым (kangofu)
しかい、歯科医、はいしゃ、歯医者 – тиш доктур (shikai, ha-isha)
せいじか、政治家 – саясатчы (seijika)
べんごし、弁護士 – адвокат, юрист (bengoshi)
しょうぼうし、消防士 – өрт өчүрүүчү (shouboushi)
けいさつかん、警察官 – милиционер (keisatsukan)
へいし、兵士 – жоокер (heishi)
けんちくか、建築家 – архитектор, куруучу (kenchikuka)
せんせい、先生 – мугалим, окутуучу (sensei)
きょうし、教師 – мугалим, окутуучу (kyoushi)
かしゅ、歌手 – ырчы (kashu)
エンジニア – инженер (enjinia)

Дене

あし、足、脚 – бут (ashi)
- かかと、踵 – согончок (kakato)
- すね、脛 – шыйрак (sune)
- ひざ、膝 – тизе (hiza)
- もも、腿 – сан (momo)
あたま、頭 – баш (atama)
- かお、顔 – бет (kao)
  - くち、口 – ооз (kuchi, guchi)
  - くちびる、唇 – эрин (kuchibiru)
  - は、歯 – тиш (ha)
  - はな、鼻 – мурду, мурун (hana)
  - ひげ、髭、鬚、髯 – мурут (hige)
- かみ、髪 – чач (kami)
- みみ、耳 – кулак (mimi)
い、胃 – ашказан (i)
うで、腕 – кол (ude, колдун учунан ийинге чейин)
- ひじ、肘 – чыканак (hiji)
- かた、肩 – ийин (kata)
- つめ、爪 – тырмак (tsume)
- て、手 – кол (te, чеңгел)
- てくび、手首 – кырк муун (tekubi)
- てのひら、掌、手の平 – алакан (te-no-hira)
- ゆび、指 – манжа (yubi)
しり、尻 – көчүк (shiri)
おなか、お腹（はら、腹） – карын (o-naka)
かんぞう、肝臓 – боор (kanzō)
きも、肝 – боор (kimo)
きんにく、筋肉 – булчуң (kin'niku)
くび、首 – моюн (kubi)
こころ、心 – жан, жүрөк (kokoro)
こし、腰 – бел (koshi)
しんぞう、心臓 – жүрөк (shinzō)
せなか、背中 – арка (senaka)
ち、血 – кан (chi)
にく、肉 – эт (niku)
はだ、肌、膚 – тери (hada)
ひふ、皮膚 – тери (hifu)
ほね、骨 – сөөк (hone)
むね、胸 – төш (mune)
かぜ、風邪 – грипп, сасык тумоо, суук тийүү (kaze)
げり、下痢 – ич өтүү, чычкактоо (geri)
びょうき、病気 – дарт (byōki)

Үй-бүлө

おや、親 – ата-эне (oya)
こども、子供 – бала (kodomo)
ちち、父 – ата (chichi)
はは、母 – апа (haha)
つま、妻 – аял (tsuma)
おっと、夫 – күйөө (otto)
あに、兄 – ага, байке (ani) (onī-san)
あね、姉 – эже (ane) (onē-san)
おとうと、弟 – ини (otōto)
いもうと、妹 – карындаш, сиңди (imōto)
きょうだい、兄弟 – бир тууган балдар (kyōdai)
しまい、姉妹 – бир тууган кыздар (shimai)
そふ、祖父 – чоң ата, тай ата (sofu)
そぼ、祖母 – чоң апа, тай эне (sobo)
まご、孫 – небере (mago)
おじ、伯父、叔父 – тай аке (oji)
おば、伯母、叔母 – тай эже (oba)
いとこ、従兄弟、従姉妹、従兄、従弟、従姉、従妹 – бөлө (itoko)
めい、姪 – жээн (mei)
おい、甥 – жээн (oi)

Өмүр

いきもの、生物 – жаныбар (ikimono)
ばけもの、化け物 – желмогуз (bakemono)

Жаныбарлар

どうぶつ、動物 – айбанат, жаныбар (dōbutsu)
いぬ、犬 – ит (inu)
ねこ、猫 – мышык (neko)
うし、牛 – уй (ushi)
ぶた、豚 – чочко (buta)
うま、馬 – ат, жылкы (uma)
ひつじ、羊 – кой (hitsuji)
さる、猿 – маймыл (saru)
ねずみ、鼠 – чычкан (nezumi)
とら、虎 – жолборс (tora)
オオカミ、狼 – бөрү, карышкыр (ōkami)
うさぎ、兎 – коён (usagi)
りゅう、たつ、竜 – ажыдаар (ryū, tatsu)
しか、鹿 – бугу (shika)
かえる、蛙 – бака (kaeru)
がま、蟇 – курбака (gama)
獅子 – арстан (Shishi)
キリン、麒麟 – жираф (kirin)
ぞう、象 – пил (zō)
とり、鳥 – куш (tori)
にわとり、鶏 – тоок (niwatori)
すずめ、雀 – таранчы (suzume)
からす、烏 – карга (karasu)
わし、鷲 – бүркүт (washi)
たか、鷹 – шумкар (taka)
さかな、魚 – балык (sakana)
たい、鯛 – red snapper (tai)
えび、海老 – креветка (ebi)
いわし、鰯 – сардина (iwashi)
まぐろ、鮪 – тунец (maguro)
かつお、鰹 – bonito (katsuo)
さんま、秋刀魚 – щука (sanma)
あじ、鰺 – horse mackerel (aji)
さば、鯖 – скумбрия, макрель (saba)
イカ – кальмар (ika)
タコ、蛸、章魚 – осьминог (tako)
むし、虫 – курт-кумурска (mushi)
ちょう、蝶 – көпөлөк (chō)
ガ、蛾 – түнкү көпөлөк (ga)
トンボ、蜻蛉 – ийнелик (tonbo)
バッタ、飛蝗 – чегиртке (batta)
クモ、蜘蛛 – жөргөмүш (kumo)
ホタル、蛍 – жаркырак коңуз (hotaru)
ハエ、蠅 – чымын (hae)
カ、蚊 – чиркей (ka)
ゴキブリ – таракан (gokiburi)
カタツムリ、蝸牛 – үлүл (katatsumuri)
ナメクジ、蛞蝓 – слизень (namekuji)
ミミズ、蚯蚓 – сөөлжан (mimizu)
かい、貝 – моллюск (kai)
かいがら、貝殻 – раковина (kaigara)
トカゲ、蜥蜴 – кескелдирик (tokage)
へび、蛇 – жылан (hebi)

Өсүмдүктөр

植物, しょくぶつ - өсүмдүк (shokubutsu)
くさ, 草 - чөп (kusa)
はな, 花 - гүл (hana)
み, 実 - мөмө, жемиш (mi)
き, 木 - бак, дарак (ki)
は, 葉, はっぱ - жалбырак (ha, happa)
ね, 根, ねっこ - тамыр (ne, nekko)
くき, 茎 - сөңгөк (kuki)
きのこ, 茸 - козу карын (kinoko)
きく, 菊 - хризантема (kiku)
さくら, 桜 - алча (sakura)

Дан өсүмдүктөрү

こめ、米 – кабыгынан тазаланган күрүч (kome)
いね、稲 – талаада өсүп жаткан күрүч (ine)
むぎ、麦 – буудай, арпа, сулу (mugi)
やさい、野菜 – жашылча (yasai)
くだもの、果物 – жемиш (kudamono)
いも、芋 – ямс, картошка, таро (imo)
まめ、豆 – буурчак (mame)
だいこん、大根 – түрп (daikon)
にんじん、人参 – сабиз (ninjin)
リンゴ、林檎 – алма (ringo)
ミカン、蜜柑 – мандарин (mikan)
バナナ – банан (banana)
ナシ、梨 – алмурут (nashi)
クリ、栗 – каштан (kuri)
モモ、桃 – шабдалы (momo)
トマト – помидор (tomato)
スイカ、西瓜 – дарбыз (suika)

Тамак-аш

ちょうしょく, 朝食 - эртең мененки тамак (chōshoku)
ひるごはん, 昼ご飯 - түшкү тамак (hirugohan)
ばんごはん, 晩御飯 - кечки тамак (bangohan)
ごはん, ご飯 - тамак (gohan)
みそ, 味噌 - мисо (miso)
りょうり, 料理 - cooking (ryōri)
サラダ - салат (sarada)
デザート - десерт (dezāto)
パン - нан (pan)
サンドイッチ - сэндвич (sandoitchi)
おやつ, 間食 - жеңил тамак (oyatsu)

Суусундук

おちゃ, お茶 - чай (ocha)
コーヒー - кофе (kōhī)
ぎゅうにゅう, 牛乳 - сүт (gyūnyū)

Татымал

さとう, 砂糖 - кант, шекер (satō)
しお, 塩 - туз (shio)
しょうゆ, 醤油 - соя соусу (shōyu)

Убакыт

じかん、時間 – убакыт (jikan)
とき、じ、時 – убакыт, кез, учур, маал (toki, ji)
こよみ、カレンダー、暦 – календарь (koyomi, karendā)
ふん,ぶん、分 – минута (fun,bun)
びょう、秒 – секунда (byō)
ひ、にち、日 – күн (hi, nichi)
つき、げつ、月 – ай (tsuki, gatsu)
とし、ねん、年 – жыл (toshi, nen)
きのう、さくじつ、昨日 – кечээ (kinō, sakujitsu)
きょう、今日 – бүгүн (kyō)
あした、あす、みょうにち、明日 – эртең (ashita, asu, myōnichi)
あさ、朝 – эртең менен (asa)
ひる、昼 – күндүз, түш (hiru)
ゆうがた、夕方 – кеч (yūgata)
ばん、晩 – кеч (ban)
よる、夜 – түн (yoru)
ようび、曜日 – жума күнү (yōbi)
げつようび、月曜日 – дүйшөмбү (getsu-yōbi)
かようび、火曜日 – шейшемби (ka-yōbi)
すいようび、水曜日 – шаршемби (sui-yōbi)
もくようび、木曜日 – бейшемби (moku-yōbi)
きんようび、金曜日 – жума (kin-yōbi)
どようび、土曜日 – ишемби (do-yōbi)
にちようび、日曜日 – жекшемби (nichi-yōbi)
しゅう、週 – апта, жума (shū)
いっしゅうかん、一週間 – бир жума (isshūkan)

Аба ырайы

たいよう、太陽 – күн (taiyō)
つき、月 – ай (tsuki)
ほし、星 – жылдыз (hoshi)
てんき、天気 – аба ырайы (tenki)
はれ、晴れ – күн ачык (hare)
あめ、雨 – жаан, жамгыр (ame)
くもり、曇り – ала булут (kumori)
ゆき、雪 – кар (yuki)
かぜ、風 – шамал (kaze)
かみなり、雷 – күн күркүрөгү, чагылган (kaminari)
たいふう、台風 – тайфун (taifū)
あらし、嵐 – бороон (arashi)
そら、空 – асман (sora)

Багыттар жана позициялар

ひがし、東 – чыгыш (higashi)
にし、西 – батыш (nishi)
みなみ、南 – түштүк (minami)
きた、北 – түндүк (kita)
ここ、ここ – бул жер (koko)
そこ、そこ – ал жер (soko)
あそこ、あそこ – тиги жер (asoko)
みぎ、右 – оң (migi)
ひだり、左 – сол (hidari)
うえ、上 – жогору, үстү (ue)
した、下 – асты, төмөн (shita)
まえ、前 – алды (mae)
うしろ、後 – арт (ushiro)
むこう、向こう – маңдай, туш (mukō)
ななめ、斜め – диагональ (naname)
てまえ、手前 – берки (temae)
とおい、遠い – алыс (oku)
ちかい、近い – жакын (chikai)

Заттар

みず、水 – суу (mizu)
ゆ、湯 – ысык суу (yu)
こおり、氷 – муз (kōri)
ゆげ、湯気 – буу (yuge)
ひ、火 – от (hi)
ガス – газ (gasu)
くうき、空気 – аба, атмосфера (kūki)
つち、土 – топурак (tsuchi)
きんぞく、金属 – металл (kinzoku)
てつ、鉄 – темир [Fe] (tetsu)
どう、銅 – жез [Cu] (dō)
きん、金 – алтын [Au]; акча (kin)
ぎん、銀 – күмүш [Ag]; байлык (gin)
なまり、鉛 – коргошун [Pb] (namari)
しお、塩 – туз [NaCl] (shio)
どろ、泥 – баткак (doro)
けむり、煙 – түтүн (kemuri)

Салмак жана өлчөмдөр

メートル – метр (mētoru)
リットル – литр (rittoru)
グラム – грамм (guramu)
キロ – кило- (kiro)
ミリ – милли- (miri)
センチメートル, センチ – сантиметр (senchi)
インチ – дюйм (inchi)

Коом

しゃかい、社会 – коом (shakai)
けいざい、経済 – экономика (keizai)
かいしゃ、会社 – ишкана, компания (kaisha)
かいぎ、会議 – жолугуш, жыйын, кеңеш, маек, чогулуш (kaigi)
がっこう、学校 – мектеп (gakkō)
やくしょ、役所 – башкармачылык (yakusho)
みせ、店 – дүкөн (mise)
ホテル – мейманкана (hoteru)
こうじょう、工場 – завод, фабрика (kōjō)
かね、金 – акча (kane, көбүнчө учурда o-kane)
さつ、札 – банкнот [акча, мисалы, миң йеналык банкнот] (satsu)
こぜに、小銭 – майда (kozeni)
つりせん、釣り銭、おつり、お釣り – кайрып берүү (tsurisen), кайрып берүү (o-tsuri)
じどうはんばいき、自動販売機 – соода автоматы (jidōhanbaiki)
きっぷ、切符 – билет (public transport, fine) (kippu)
きって、切手 – марка (kitte)

Адам жасаган буюмдар

Үй

つくえ、机 – стол, үстөл (tsukue)
いす、椅子 – олтургуч, отургуч (isu)
たたみ、畳 – татами (tatami)
と、戸 – эшик, каалга (to)
とびら、扉 – эшиктин каалгасы (tobira)
ドア – эшик (doa)
まど、窓 – терезе (mado)
ふとん、布団 – жууркан, төшөк (futon)
げんかん、玄関 – босого, кире бериш (genkan)
いえ、家 – үй (ie)
エレベーター – лифт (erebētā)
エスカレーター – эскалатор (esukarētā)
でんき、電気 – электр (denki)

Шаймандар

くぎ、釘 – мык (kugi)
ひも、紐 – боо (himo)
なわ、縄 – аркан (nawa)
ふくろ、袋 – баштык (fukuro)
かばん、鞄 – сумка (kaban)
かさ、傘 – зонтик (kasa)
かぎ、鍵 – ачкыч (kagi)
ちょうこく、彫刻 – скульптура (chōkoku)

Кеңсе буюмдар

ぶんぼうぐ、文房具 – кеңсе буюмдар (bunbōgu)
インク – сыя (inku)
ペン – калем (pen)
ボールペン – шариктүү калем (bōrupen)
まんねんひつ、万年筆 – калем сап (mannenhitsu)
えんぴつ、鉛筆 – карандаш (enpitsu)
ふで、筆 – кисть (fude)
チョーク – бор (chōku)
けしゴム、消しゴム – өчүргүч (keshigomu)
えんぴつけずり、鉛筆削り – карандаш учтагыч (enpitsu-kezuri)
じょうぎ、定規 – сызгыч (jōgi)
ノート – дептер (nōto)
にっき、日記 – күндөлүк (nikki)
カバー – мукаба (обложка) (kabā)
ふうとう、封筒 – конверт (fūtō)
はさみ、鋏 – кайчы (hasami)
ホッチキス – степлер (hotchikisu)

Кийим

ふく、服 – кийим (fuku)
ようふく、洋服 – батыштын кийими (yōfuku)
きもの、着物 – кимоно (kimono)
わふく、和服 – жапон кийими (wafuku)
そで、袖 – жең (sode)
えり、襟 – жака (eri)
ボタン – топчу (botan)
チャック、ファスナー、ジッパー – сыдырма (chakku, fasunā, jippā)
ベルト – кур (beruto)
くつ、靴 – бут кийим (kutsu)
めがね、眼鏡 – көз айнек (megane)

Унаа

てつどう、鉄道 – темир жол (tetsudō)
えき、駅 – вокзал, бекет (eki)
ひこうき、飛行機 – самолёт (hikōki)
くうこう、空港（ひこうじょう、飛行場） – аэропорт (kūkō, hikōjō)
みち、道 – жол, көчө (michi)
どうろ、道路 – жол (dōro)
バスてい、バス停 – аялдама (basutei)
とおり、通り – проспект (tōri)
でんしゃ、電車 – электричка, электр поезди (densha)
じどうしゃ、自動車 – автомобиль, машина (jidōsha)

Тил

もじ、文字 – тамга (moji)
じ、字 – тамга (ji)
かんじ、漢字 – кытай иероглифтери (kanji)
ひらがな、平仮名 – хирагана муундук алиппеси (hiragana)
カタカナ、片仮名 – катакана муундук алиппеси (katakana)
すうじ、数字 – сан (sūji)
アルファベット – алфавит (arufabetto)
ローマ字 – латын алфавити (rōmaji)
がいこくご、外国語 – чет тил (gaikokugo)
にほんご、日本語（こくご、国語） – жапон тили (nihongo)
えいご、英語 – англис тили (eigo)
ちゅうごくご、中国語 – кытай тили (chūgokugo)
どいつご、ドイツ語 – немис тили (doitsugo)
すぺいんご、スペイン語 – испан тили (supeingo)
ふらんすご、フランス語 – француз тили (furansugo)
ちょうせんご、朝鮮語、かんこくご、韓国語 – корея тили (chōsengo, kankokugo)

Media

ほん、本 – китеп (hon)
かみ、紙 – кагаз (kami)
てがみ、手紙 – кат (tegami)
しんぶん、新聞 – гезит (shinbun)
じしょ、辞書 – сөздүк (jisho)
パソコン – персоналдык компьютер, ПК (pasokon)

Түстөр

いろ、色 – өң, түс (iro, shikisai)
あか、赤 – кызыл (aka)
きいろ、黄色 – сары (kiiro)
みどり、緑 – жашыл (midori)
あお、青 – көк (ao)
むらさき、紫 – кочкул кызыл (murasaki, murasakiiro)
しろ、白 – ак (shiro)
くろ、黒 – кара (kuro)
ピンク – күлгүн кызыл (pinku)
ちゃいろ、茶色 – күрөң (chairo)
はいいろ、灰色、ねずみいろ、鼠色 – боз (haiiro, nezumiiro)
オレンジ – кызгылт сары (orenjiiro)

Башкалар

え、絵 – сүрөт (e)
おんがく、音楽 – музыка (ongaku)
りか、理科 – илим (rika)
さんすう、算数 – арифметика (sansū)
れきし、歴史 – тарых (rekishi)
ちり、地理 – география (chiri)
たいいく、体育 – дене тарбия (taiiku)
スポーツ – спорт (supōtsu)
システム – система (shisutemu)
じょうほう、情報 – маалымат (jyōhō)
ひつよう、必要 – муктаждык (hitsuyō)
べんきょう、勉強 – окуу (benkyō)
いらい、依頼 – өтүнүч (irai)

Сандар

れい、零、ゼロ – нөл (rei, zero)
いち、一 – бир (ichi)
に、二 – эки (ni)
さん、三 – үч (san)
よん、し、四 – төрт (yon, shi)
ご、五 – беш (go)
ろく、六 – алты (roku)
なな、しち、七 – жети (nana, shichi)
はち、八 – сегиз (hachi)
きゅう、く、九 – тогуз (kyū, ku)
じゅう、十 – он (jū)
ひゃく、百 – жүз (hyaku)
せん、千 – миң (sen)
まん、万 – он миң (man)
おく、億 – жүз миллион (oku)
ひとつ、一つ – бир, бирөө (hitotsu)
ふたつ、二つ – эки, экөө (futatsu)
みっつ、三つ – үч, үчөө (mittsu)
よっつ、四つ – төрт, төртөө (yottsu)
いつつ、五つ – беш, бешөө (itsutsu)
むっつ、六つ – алты, алтоо (muttsu)
ななつ、七つ – жети, жетөө (nanatsu)
やっつ、八つ – сегиз (yattsu)
ここのつ、九つ – тогуз (kokonotsu)
とお、十 – он (tō)

Абстракттуу зат атоочтор

これ – бул, ушул (kore)
それ – ошо, ошол, тиги, тигил (sore)
あれ – тээ тиги, тетиги (are)
どれ – кайсы (dore)
こちら、こっち – this direction, thing, person, or place (kochira, kocchi)
そちら、そっち – that direction, thing, person, or place (sochira, socchi)
あちら、あっち – that direction, thing, person, or place over there (achira, acchi)
どちら、どっち – кайсы (dochira, docchi)
ひみつ、秘密 – сыр (himitsu)
じどう、自動 – автоматтык (jidō)
ないよう、内容 – мазумн (naiyō)
はば、幅 – hem, piece, strip (haba)
せいしき、正式 – формалдуулук (seishiki)
けっこん、結婚 – нике (kekkon)
げんざい、現在 – азыр (genzai)
いま、今 – азыр, эми (ima)
かこ、過去 – өткөн (kako)
みらい、未来 – келечек (mirai)

Сын атоочтор

Формалар

いい、よい、良い – жакшы (ii, yoi)
わるい、悪い – жаман, начар (warui)
たかい、高い – бийик, кымбат (takai)
ひくい、低い – жапыз (hikui)
やすい、安い – арзан (yasui)
おおきい、大きい – чоң (ōkii)
ちいさい、小さい – кичине, чакан (chiisai)
ほそい、細い – арык, ичке (hosoi)
ふとい、太い – жоон, семиз (futoi)
ふるい、古い – эски (furui)
あたらしい、新しい – жаңы (atarashii)
わかい、若い – жаш (wakai)
かるい、軽い – жеңил (karui)
おもい、重い – оор (omoi)
やさしい、易しい – оңой (yasashii)
むずかしい、難しい – кыйын, оор (muzukashii)
やわらかい、柔らかい – жумшак (yawarakai)
かたい、硬い、堅い – катуу (katai)
あつい、熱い、暑い – ысык, жылуу (atsui)
つめたい、冷たい – муздак (tsumetai)
さむい、寒い – суук (samui)
おいしい、美味しい – даамдуу (oishii)
うまい、美味い、旨い – даамдуу (umai)
まずい、不味い – даамсыз (mazui)
あまい、甘い – таттуу (amai)
からい、辛い – ачуу [калемпир] (karai)
しょっぱい、塩っぱい – туздуу (shoppai)
にがい、苦い – ачуу (nigai)
すっぱい、酸っぱい – кычкыл (nigai)

Маанайлар

うれしい、嬉しい – бактылуу (ureshii)
かなしい、悲しい – капалуу (kanashii)
さびしい、淋しい – жалгыз (sabishii)
こわい、怖い、恐い – коркунучтуу (kowai)
いたい、痛い – оорулуу (itai)
かゆい、痒い – кычышуу (kayui)
くさい、臭い – сасык (kusai)
つらい、辛い – оорута турган, жүрөктү эзген (tsurai)

Этиштер

する – жаса-, кыл- (suru)
やる – жаса-, кыл- (yaru)

Existence

いる – бар бол- [жандуу заттар үчүн] (iru)
ある – бар бол- [жансыз заттар үчүн] (aru)
なる – бол- (naru)
おこる、起こる、興る – бол- (okoru)
現れる、あらわれる – пайда бол-, чык-, кел- (arawareru)
いきる、生きる – жаша- (ikiru)
うむ、生む、産む – төрө- (umu)
しぬ、死ぬ – өл- (shinu)
壊れる、こわれる – бузул-, сын- (kowareru)

ⁱⁿ intransitive sense

Кыймыл-аракет

いく、行く – бар-, кет- (iku)
くる、来る – кел- (kuru)
かえる、帰る、返る – кайт- (kaeru)
あるく、歩く – бас- (aruku)
とぶ、飛ぶ – секир-, уч- (tobu)
およぐ、泳ぐ – сууда сүз- (oyogu)

Аракеттер

うごく、動く – жыл-, кыймылда- (ugoku)
おどる、踊る – бийле- (odoru)
ねる、寝る – укта- (neru)
うたう、歌う – ырда- (utau)
かむ – тиште- (kamu)
たべる、食べる – же- (taberu)
のむ、飲む – ич- (nomu)
さわる、触る – тий- (sawaru)
なげる、投げる – ыргыт- (nageru)
もつ、持つ – карма- (motsu)
うつ、打つ – саба-, сок-, ур- (utsu)
なぐる、殴る – токмокто-, ур- (naguru)
さす、指す – көрсөт- (sasu)
さす、刺す – сай- (sasu)
さす、差す – кол көтөр- (sasu)
ける、蹴る – теп- (keru)
すわる、座る – олтур-, отур- (suwaru)
たつ、立つ – тур- (tatsu)
はしる、走る – чурка- (hashiru)

ⁱⁿ intransitive sense

Мамлекеттин өзгөртүүлөр

あく、空く – бошо- (aku)
こむ、込む – толуп турган (komu)
いる、要る – керек бол- (iru)
かわく、乾く – курган-, кургат- (kawaku)
みだす、乱す - буз- (midasu)
みだれる、乱れる - тынчын үчүн башаламан болуп (midareru)
つかえる、仕える - тейле- (tsukaeru)
そなわる、備わる - менен бирге берилүүгө тийиш (sonawaru)
すぐれる、優れる - жөндөмдүүлүктөргө бай болууга аракет ашып (sugureru)
ひえる、冷える - төмөндөтүү үчүн, түзүшү (hieru)
さめる、覚める - ойготуу, сак болуу, кайт болот (sameru)
さめる、冷める - музда- (sameru)
むく、向く - коюу, жерге (muku)
たおれる、倒れる - кула- (taoreru)
かたまる、固まる - таш, бекемдетүү, бекем болуу (katamaru)
うまる、埋まる - толтурулат, курчап турган, ташкан (umaru)
うもれる、埋もれる - коюлган, жаап турган (umoreru)
ます、増す - жогорулатуу, өсүү (masu)
ふえる、増える - жогорула- (fueru)
はずれる、外れる - четтөөгө (hazureru)
ふとる、太る - семир- (futoru)
はじまる、始まる - баштал- (hajimaru)
おわる、終わる - аякта-, бүт-, бүтүр-, түгөн- (owaru)
きめる、決める - чеч- (kimeru)

Сезимдер

みる、見る – кара-, көр- (miru)
きく、聞く、聴く – ук- (kiku)
さわる、触る – тий- (sawaru)
かぐ、嗅ぐ – жытта- (kagu)

Сүйлөө

いう、言う – айт-, де-, сүйлө- (iu)
はなす、話す – сүйлө- (hanasu)
かく、書く – жаз- (kaku)
よむ、読む – оку- (yomu)

Иштөө

つかう、使う – колдон-, пайдалан- (tsukau)
つくる、作る、造る、創る – жаса- (tsukuru)
なおす、直す、治す – дарыла-, оңдо- (naosu)
すてる、捨てる – ташта-, ыргыт- (suteru)
とる、取る、撮る、採る – ал-, сүрөткө тарт- (toru)
おく、置く – кой-, сал- (oku)

Сезимдер

かなしむ、悲しむ、哀しむ – кайгыр-, капалан- (kanashimu)
なく、泣く – ыйла- (naku)
わらう、笑う – күл- (warau)
おこる、怒る – ачуулан-, таарын- (okoru)
ほめる、褒める – дем бер- (homeru)
よろこぶ、喜ぶ – to celebrate, to be jubilant, to have joy, to have delight, to have rapture (yorokobu)
- よろこび – joy, delight, rapture (yorokobi)
なぐさめる、慰める – соорот- (nagusameru)
あきる、飽きる – to be disinterested, to be bored, to be tired of, to be weary (akiru)
おどろく、驚く – таң кал- (odoroku)

Иш-аракет

あう、会う – жолугуш-, кабыл-, кездеш-, кезик-, көрүш-, учура- (au)
あける、開ける – ач- (akeru)
あそぶ、遊ぶ – ойно- (asobu)
あつまる、集まる – чогул- (atsumaru)
うる、売る – сат- (uru)
える、得る – to obtain [some benefit or knowledge] (eru)
おる、折る – to break^tr, to fold^tr (oru)
かう、買う – сатып ал- (kau)
きる、切る – кес-, кый-, кырк- (kiru)^†
きる、着る – кий-, кийин- (kiru)
はく、履く – кий- (haku)
かえる、変える – алмаштыр-, өзгөрт- (kaeru)
かえる、代える – to exchange, to substitute, to replace (kaeru)
しめる、閉める – жап- (shimeru)
しめる、締める – байла- (shimeru)
しめる、占める – to comprise, to account for (shimeru)
しる、知る – бил-, тааны- (shiru)^†
つかれる、疲れる – чарча- (tsukareru)
でかける、出掛ける – чык- (dekakeru)
はたらく、働く – иште- (hataraku)
はなす、放す、離す – to let go of (hanasu)
やすむ、休む – эс ал- (yasumu)
わかれる、分かれる – ажыра-, бөлүн- (wakareru)
わかれる、別れる – ажыраш-, ажыра- (wakareru)

^tr transitive sense

ⁱⁿ intransitive sense

^† conjugates as a u-verb

Тактоочтор

もう – эми (mō)
まだ – дагы деле (mada)
ずっと – дайыма (zutto)
とても – өтө (totemo)
こう – ушундай (kō)
そう – ошондой (sō)
ああ – Оо, Аа! (ā)
どう – кандай (dō)

Pre-noun adjectival

この – бул (kono)
その – ал (sono)
あの – тиги (ano)
どの – кайсы (dono)

Сырдык сөздөр

はい – ооба (hai)
いいえ – жок (iie)

Conjunctions

けど - бирок (kedo)
しかし – бирок (shikashi)
そして – анан (soshite)
それに – мындан тышкары (soreni)
なぜなら – себеби, анткени (nazenara)

Terminations of verbs

う、よう – volitional ending [う for u-verbs, よう for ru-verbs]: "Let's…" or "I will" (u, yō)
せる、させる – causative ending [せる for u-verbs, させる for ru-verbs]: to make [someone do something], to allow (seru, saseru)
れる、られる – passive verb ending [れる for u-verbs, られる for ru-verbs]: to be <verbed> [e.g., 食べられる, "to be eaten"] (reru, rareru)
そうだ – indicates that it seems the verb occurs [e.g., "It seems he ate"] (sōda)
た – informal past-tense (ta)
たい – indicates desire to perform verb (tai)
だろう – indicates that it seems the verb occurs; also used to ask whether the verb occurs (darō)
ない、ん – informal negative (nai, n) [ん is a slurred version and sounds a little masculine]
ぬ – archaic informal negative ["he hath", "he didst", etc.] (nu)
ます – formal non-past ending (masu)

Бөлүкчөлөр

Case

が – бирок (ga)
から – -дан (kara)
で – -да, менен (de)
と – жана, менен (to)
に – -га (ni)
の – -нын (no)
へ – -га (e) [Note: へ is normally read he, but when used as this particle its reading changes to e]
まで – чейин (made)
より – -га караганда, -дан көрөк (yori)
を – -ны (o)

Binding

は – topic marker (wa) [Note: "は" is usually pronounced as "ha", but pronounced "wa" when used as a particle]
も – да, дагы (mo)
や – жана (ya)

Conjunctive

および、及び – and (oyobi)
か – -бы (ka)
かも – болушу мүмкүн (kamo)
そして – анан (soshite)
それとも – or (soretomo)
だの – things like <list of things>, including, such things as (dano)
つつ – ongoing occurrence (tsutsu) [similar to ながら but has different tone, and both actions have equal weight]
て – этиштин -ып мүчөсү; сын атооч бириктиргич [see explanation]
と – -ганда, -саң (to)
ながら – -ып жатканда (nagara)
ならびに – as well as (narabini)
なり – whether or not (nari)
に – -га, -нын тарабынан (ni)
の – -нын(no)
ので – -гандыктан (node)
また、[[又}} – дагы, кайрадан (mata)
または、又は – же болбосо (matawa)
も – да, дагы (mo)
や – жана (ya)

Final

ね – ээ (ne)
か – -бы? (ka)
な – (na)
かしら – мага кызык (kashira)
さ – -дук (sa)
っけ – эмне эле (-kke)

Adverbial

こそ – emphasis (koso)
さえ – even (sae)
しか – only (shika)
すら – even (sura)
くらい、ぐらい – approximately, about (kurai)
だけ – only, as much as (dake)
だって – бирок (datte)
ったら – casual topic marker (ttara) [colloquial form of to ittara (if you refer to ~; ~ болсо]
って – деп (tte)
でも – also, or (demo)
どころ – (particle used to indicate that what precedes it is an extreme example and strongly negates it) (dokoro)
など – мисалы (nado)
なら – if [for verbs]; subject marker [for nouns] (nara)
なんか – casual undervalue, dislike, lack (nanka)
なんて – casual undervalue, dislike, lack (nante)
は – topic marker (wa) [although ha is the hiragana used, wa is the pronunciation)
ばかり、ばっかり – жалаң (bakari)
まで – чейин (made)
も – да, дагы (mo)